Treść odpowiedzi:

Szanowny Panie!

3 listopada 2023 r. otrzymaliśmy wniosek o udzielenie informacji dotyczących drugiego etapu konsultacji społecznych w sprawie ustanowienia strefy czystego transportu we Wrocławiu.

Poniżej znajduje się odpowiedź, którą dodatkowo umieścimy na naszej stronie internetowej: www.feps.pl.

1. Jaka jest podstawa prawna uchwalonego „Regulaminu Narady SCT”? (Sama treść regulaminu nie odwołuje się do żadnej podstawy prawnej umożliwiającej jego uchwalenie. Również uchwała Rady Miejskiej Wrocławia Nr XIX/387/15 z dnia 22.12.2015r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami Wrocławia oraz Zarządzenie Prezydenta Wrocławia nr 6221/17 z dnia 26.01.2017r. nie wspominają o taki regulaminie i nie wskazują podmiotu uprawnionego do jego wydania.)

Odpowiedź: Nadrzędnym organizatorem konsultacji jest Urząd Miejski Wrocławia, który to jest właściwym adresatem tego pytania.

Zgodnie z naszą wiedzą nie jest konieczne istnienie podstawy prawnej regulaminu narady. Regulamin ten określa zasady, na podstawie których organizowana będzie jedna z dopuszczalnych form konsultacji. Narada obywatelska jest przyjętą w Polsce i na świecie formą deliberacji. Metodologia ta opiera się na określonych zasadach. Oznacza, to, że nie jest możliwe zorganizowanie właściwej narady obywatelskiej bez określenia jej zasad. W naszym przypadku zasady te zostały ujęte w formie regulaminu.

2. Kto konkretnie (proszę o wskazanie imienia i nazwiska oraz pełnionej przez tą/te osoby funkcji) sporządził w/w „Regulamin Narady SCT” jak również kto zatwierdził lub zaaprobował treść w/w 'Regulaminu” przed jego opublikowaniem? (Opublikowany „Regulamin Narady SCT” nie jest przez nikogo podpisany.

Odpowiedź: Nadrzędnym organizatorem konsultacji jest Urząd Miejski Wrocławia, który to jest właściwym adresatem tego pytania.

Zgodnie z naszą wiedzą regulamin jest pracą zbiorową przygotowaną zarówno przez pracowników i pracownice naszej Fundacji, jak i pracowników i pracownice Urzędu Miejskiego Wrocławia.

Przygotowując regulamin analizowaliśmy zasady innych narad obywatelskich organizowanych w Polsce oraz konsultowaliśmy się z innymi specjalistami z zakresu partycypacji społecznej.

3. Jakie były podstawy ograniczenia mieszkańcom Wrocławia możliwości wzięcia udziału w konsultacjach i Naradzie, poprzez ograniczenie ich udziału jedynie do 12 osób, które maja być dodatkowo „wylosowane” z uwzględnieniem kryteriów takich jak: 1. płeć, 2. wiek, 3. miejsce zamieszkania, 4. priorytety w funkcjonowaniu miasta?

Odpowiedź: Na wstępnie należy zaznaczyć, że mieszkanki i mieszkańcy Wrocławia nie są pozbawieni możliwości wzięcia udziału w konsultacjach. Konsultacje dotyczące Strefy Czystego Transportu składają się z 3 etapów – narada jest tylko jednym z nich. W pozostałych dwóch (pierwszy zrealizowany, trzeci planowany) udział w spotkaniach nie będzie ograniczony.
Podstawą takiego ujęcia sprawy jest przyjęta w Polsce i na świecie metodologia dotycząca narad obywatelskich. Jest ono oparte również na doświadczeniach naszych oraz innych organizacji, zajmujących się partycypacją społeczną. Liczba uczestników narady obywatelskiej z konieczności musi być skończona i w praktyce wynosi 15-25 osób.

Losowanie stanowi istotny element tej metody i ma na celu zapewnienie różnorodnego składu grupy, biorącej udział w tej formie konsultacji. Losowanie powoduje również, że wybór jest obiektywny – niezależny od preferencji organizatorów lub interesariuszy. Jest to zgodne z współczesnymi trendami w zakresie partycypacji społecznej. Istnieje bogata literatura naukowa omawiająca to zagadnienie. W bardziej przystępnej formie można się z tym zapoznać Magazynie Kontakt nr 50/2023, szczególnie w tekście “Ślepy los: między prowokacją a propozycją” którego autorem jest Kamil Lipiński.

Należy również pamiętać o tym, że konsultacje co do zasady są formą zbierania opinii. Decyzję w sprawie strefy czystego transportu podejmują ostatecznie radni miejscy.

4. Dlaczego (jakie były podstawy takiej decyzji i kto ją podjął – proszę o wskazanie imienia i nazwiska oraz pełnionej funkcji) spośród 12 mieszkańców Wrocławia, którzy dostąpią zaszczytu wzięcia udziału w konsultacjach społecznych, aż 8 (3/4) maja stanowić mieszkańcy Osiedli, które ma objąć SCT, skoro według aktualnego projektu mieszkańcy tych Osiedli będą wyłączeni spod tego zakazu do 2030r., więc przez najbliższe 7 lat strefa będzie dla nich neutralna?

Odpowiedź: Tak jak wskazano w odpowiedzi na pytanie 3., regulamin narady był przygotowywany przez zespół i nie ma możliwości wskazania osób odpowiedzialnych za konkretne zapisy.

Postulat uwzględnienia osób mieszkających na obszarze potencjalnie objętych strefą był głosem często pojawiającym się podczas 1. etapu konsultacji. W toku dyskusji uznano, że osoby mieszkające na terenie potencjalnego wprowadzenia STC są interesariuszami wymagającymi szczególnego uznania.

Ponadto warto pamiętać, że w naradzie wezmą udział także inne osoby i organizacje, niezwiązane z miejscem zamieszkania.

5. Co należy rozumieć pod pojęciem „priorytetów w funkcjonowaniu miasta”, które zostało użyte jako kryterium według którego ma zostać przeprowadzone losowanie oraz jaką przypisano mu wagę przy wynikach losowania, a także dlaczego nie zostało to opisane precyzyjnie w „Regulaminie Narady SCT”?

Odpowiedź: Kryteria te zostały precyzyjnie wskazane w formularzu zgłoszeniowym.

Narada jest formą zasięgania opinii przedstawicieli i przedstawicielek niejednorodnych grup. Celem wprowadzenia tych priorytetów jest sprawienie, by dyskusji nie została zdominowana tylko przez jedną perspektywę.

6. Kto (proszę o wskazanie imienia, nazwiska i pełnionej funkcji) jest autorem postanowienia „Regulaminu Narady”, zakazującego utrwalania przebiegu narady w jakiejkolwiek formie? Kto zatwierdził lub zaaprobował treść tego postanowienia (jeżeli zatwierdzała lub aprobowała inna osoba niż autor tego postanowienia)?

Odpowiedź: Tak jak wskazano w odpowiedzi na pytanie 3., regulamin narady był przygotowywany przez zespół i nie ma możliwości wskazania osób odpowiedzialnych za konkretne zapisy.

Narada jest formą dyskusji warsztatowej, podczas której powinna panować odpowiednia atmosfera pozwalająca na swobodną dyskusję. Cel wprowadzenia ww. ograniczenia jest dwojaki.
Po pierwsze, aby uczestnicy i uczestniczki nie czuli się skrępowani faktem, że są nagrywani (grupa jest różnorodna i jej członkowie zapewne będą mieli różne doświadczenie w uczestniczeniu w tego typu spotkaniach).
Po drugie, aby wypowiedzi osób, biorących udział w naradzie, nie mogły zostać wyrwane z kontekstu i wykorzystane przeciwko tym osobom.

Dobro dyskusji i dobro osób biorących w niej udział są w naszym przekonaniu ważniejsze, niż utrwalanie i publikowanie na bieżąco przebiegu obrad na zewnątrz..

Na spotkaniach narady mogą być obecni niezależni obserwatorzy – spełniający warunki określone w regulaminie. Ponadto zostanie sporządzona notatka z każdego spotkania, w której zawarty zostanie opis przebiegu dyskusji. Podobne rozwiązanie było stosowanego podczas organizowanego przez nas Wrocławskiego Panelu Obywatelskiego.

Narada zostanie utrwalona poprzez notatki podsumowujące poszczególne dni, zapis ustaleń, a przede wszystkim raport, który będzie zawierał rekomendacje podjęte przez osoby uczestniczące w naradzie.

7. Czy Fundacja, jako organizacja społeczna o deklarowanym ogromnym doświadczeniu w prowadzeniu procesu konsultacji społecznych w sprawach ważnych dla obywateli danej społeczności, w jakikolwiek sposób zwracała uwagę urzędnikom UM Wrocław, iż postanowienia „Regulaminu Narady SCT” w sposób oczywisty ograniczają mieszkańcom Wrocławia możliwość udziału w konsultacjach dotyczących tak istotnego dla nich zagadnienia? Jeżeli tak, to komu konkretnie (proszę o wskazanie imienia, nazwiska i pełnionej funkcji) przekazano w/w zastrzeżenia lub uwagi?

Odpowiedź: Nie, taka sytuacja nie miała miejsca.

Warto pamiętać, że narada obywatelska jest jedną z bardziej innowacyjnych metod zbierania opinii, która pozwala na przedyskutowanie złożonych i kontrowersyjnych spraw oraz poznanie perspektyw różnych osób. Jesteśmy przekonani, że narada dotycząca STC pozwoli jak najlepiej omówić tak ważną dla naszego miasta kwestię.

Jako organizacja, która posiada wieloletnie udokumentowanie doświadczenie w planowaniu i realizacji procesów partycypacyjnych w wielu gminach w Polsce nie uważamy, by narada obywatelska ograniczała mieszkańcom i mieszkankom Wrocławia prawo do udziału w konsultacjach. Tak jak wspomniano w odpowiedzi na pytanie 3, obecnie organizowana narada obywatelska stanowi drugi z trzech etapów konsultacji.

W tym przypadku, ze względu na przyjętą metodologię, konieczny jest wybór ograniczonej liczby osób uczestniczących.

Analizując sposób konsultacji dotyczących wprowadzenia Strefy Czystego Transportu w innych miastach uważamy, że sposób w jaki sprawa ta jest poddawana publicznej dyskusji we Wrocławiu, jest lepszy niż to miało miejsce w innych przypadkach. Konsultacje we Wrocławiu zawierają różne formy pozwalające na powszechne wypowiadanie się, a także pogłębioną refleksję na temat tego zagadnienia.

8. Czy Fundacja, jako organizacja społeczna o deklarowanym ogromnym doświadczeniu w prowadzeniu procesu konsultacji społecznych w sprawach ważnych dla obywateli danej społeczności, w jakikolwiek sposób zwracała uwagę urzędnikom UM Wrocław, iż postanowienie „Regulaminu Narady SCT” zakazujące utrwalania w jakikolwiek sposób przebiegu narad konsultacyjnych przy jednoczesnym tak drastycznym ograniczeniu możliwości uczestnictwa w nich dla mieszkańców Wrocławia, stanowi w istocie wypaczenie instytucji konsultacji społecznych? Jeżeli tak, to komu konkretnie (proszę o wskazanie imienia, nazwiska i pełnionej funkcji) przekazano w/w zastrzeżenia lub uwagi?

Odpowiedź: Nie, taka sytuacja nie miała miejsca.

Jako organizacja społeczna o udokumentowanym doświadczeniu w prowadzeniu konsultacji społecznych, nie uważamy, że regulamin narady był wypaczeniem idei konsultacji społecznych. Konsultacje społeczne są z definicji metodą zbierania opinii, a nie – decydowania.

Tak jak wskazaliśmy powyżej, narada obywatelska (ang. citizens’ council) to narzędzie stosowane z powodzeniem w innych miastach w Polsce i poza jej granicami. Narady organizowane zgodnie z określonymi standardami, od który zależy ich powodzenie.
Warto wspomnieć tu przykłady narad organizowanych w Polsce, takich jak:
Debata poleska: https://ekolublin.pl/debata-poleska/
Narada obywatelska o kosztach energii: https://naradaoenergii.pl/
Narada obywatelska o edukacji: https://www.naradaobywatelska.pl/

Dodatkowo narada obywatelska pozwala na większy wpływ uczestników i uczestniczek na przebieg samej dyskusji poprzez chociażby wybór ekspertów. Takie rozwiązania nie są uwzględniane w innych metodach prowadzenia konsultacji społecznych.

W przypadku niejasności prosimy o kontakt.

Z poważaniem

Ewa Sowińska i Tadeusz Mincer
Zarząd Fundacji na Rzecz Studiów Europejskich